Nederwetten in oorlogstijd

De oorlog is voor Nederwetten vrij rustig verlopen, hoewel alles op de bon ging was er voldoende voedsel bij de boeren. Er was een levendige handel in voedsel en bonnen buiten het zicht van de Duitsers om. Maar hoe rustig de oorlog ook verlopen was, eindigde hij des te heviger en zwaarder op 19 en 20 september 1944.

Over het verloop van deze dagen heeft pastoor Roelofs een verslag gemaakt wat gepubliceerd is in het boek “Het waren vreselijk zware dagen voor onze parochie.” Hierin zijn ook de verslagen van de pastoor van Gerwen en Nuenen in opgenomen. Naast deze verslagen heeft ook Franciscus Gruithuijzen een verslag gemaakt van zijn ervaringen op het moleneiland Hooidonk onder de titel “De tankslag op Hooidonk”.

Willem Hikspoors staande op de gammele Soeterbeekse brug

De Soeterbeeksebrug

Op dinsdag 19 september was de heer Willem Hikspoors, tuinman en rentmeester van Jhr. Mr. J.Th.M. Smits van Oyen, aan het werk in de groentetuin van het landgoed. Hij hoorde in de nabijheid een voor hem onbekend geratel en gerommel wat hij identificeerde met het naderen van de geallieerde troepen. Elke Brabander droomde van de naderende bevrijding in die tijd. Hij liet zijn tuingereedschap voor wat het was en snelde naar de hoofdingang van het landgoed Soeterbeek.
Hij zag al snel dat de gedachte aan militaire voertuigen de juiste was geweest. Uit de richting van Nuenen naderde een tank en op de achtergrond stonden meerdere zware voertuigen en tanks. Zoals later bleek waren het 260 voertuigen. Toen de tank hem tot 30 meter was genaderd zag hij tot zijn schrik dat het Duitsers waren, herkenbaar aan hun uniformen. Van de schrik bleef hij stokstijf staan. De tank stopte vlak voor hem en twee Duitsers klommen uit de koepel en begroetten hem erg vriendelijk, waardoor hij zijn kalmte terug won. De Duitsers vroegen hem om wat informatie over de brug en de weg die er overheen leidde.
In gebrekkig Duits vertelde hij dat de brug naar Eindhoven leidde maar hij vertelde er tevens bij dat de sterkte van de brug slechts 8 ton bedroeg. Het verkeersbord langs de weg bevestigde zijn opmerking. De constructie van deze brug was gebaseerd op een in slechte staat verkerende stenen pijler daaroverheen vier I profielen Op deze balken waren houten planken bevestigd welke in een niet te beste staat verkeerden. Het totale gammele uiterlijk was voldoende voor de Duitsers om het er niet op te wagen.

Op het moment dat de Duitsers teruglopen naar de tank komt daar de jonker Jan Smits van Oyen, zoon van zijn baas, aangehold met een fotocamera om zijn nek. De Jonker was samen met zijn zus naar Eindhoven geweest om de daar aanwezige bevrijders te fotograferen. Hij was dan ook in de veronderstelling dat hier ook een deel van de geallieerden aankwamen.
Toen hij ze wilde fotograferen bemerkte hij zijn vergissing. Zijn camera werd door een Duitser van zijn hals getrokken en in beslag genomen. De Duitsers vroegen aan Willem Hikspoors of hij deze man kende, wat hij ontkende. De Duitser trok zijn pistool en sommeerde, na overleg met zijn collega, om voor de inmiddels gedraaide tank te gaan lopen. Na ongeveer honderd meter werd er gestopt omdat in de berm een nog grotere en zwaardere tank stond die ook gedraaid moest worden. Ze besloten de Jonker over te dragen aan de tweede tank en zelf reden zij door in de richting van Nuenen. In het gesprek van de bemanning van de tweede tank hoorde Jonker Jan dat ze van plan waren hem een kogel door het hoofd te jagen.

 

De gammele Soeterbeeksebrug in 1944

De oorspronkelijke gedenkplaat van 19 september 1944

Hij meldde dit aan Willem Hikspoors die aanwijzingen gaf aan de tank met het keren. Het keren vergde nogal tijd vooral door de aanwijzingen welke Willem Hikspoors gaf. De tank raakte in de berm de takken en de Duitsers doken in de koepel. Dit was voldoende voor de duik die Jonker Jan nam in de gracht om met enkele slagen naar de overkant te komen.
Voordat de Duitsers in de gaten hadden dat hij was verdwenen was hij in het dichte struikgewas ontsnapt. De Duitsers vlogen op Willem Hikspoors af en vroegen: “wo ist der Herr geblieben?” Willem antwoordde nogmaals dat hij de man niet kende en dat hij het veel te druk had met aanwijzingen geven aan de tankbemanning met het keren. De Duitsers liepen naar de wei en begonnen lukraak in het struikgewas te schieten. Hierna zijn ze vertrokken naar Nuenen in de veronderstelling dat ze hem wellicht geraakt moesten hebben. Uiterlijk onbewogen liep Willem naar de zijkant van de weg en zwaaide hij de Duitsers toe.
De latere burgemeester van Nuenen Jhr. Mr. J. Smits van Oyen was met de schrik vrijgekomen en de brug keerde op aanwijzing van Willem Hikspoors de Duitse tankeenheid die op weg was naar Eindhoven om de corridor naar Son te doorbreken.
Op 8 september 1945 heeft men een gedenkplaat op de brug aangebracht ter herdenking aan het voorval en ter herdenking van onze bevrijding van het Duitse juk. De tekst van de herdenkingsplaat is de volgende: zie de tekst op de foto.

De gedenkplaat van 21 september 1984 waarin het woord “MOF” is vervangen door “VIJAND”

De buurtvereniging heeft bij de onthulling van de gedenkplaat een boekje uitgegeven met een gedicht gewijd aan de bevrijding onder de titel Septemberdagen 1944 door H.P. Heyligers.

Septemberdagen 1944 door H.P. Heyligers

Op 21 september 1984 heeft de gemeente Nuenen de inmiddels verdwenen plaat opnieuw laten maken. De brug bij Soeterbeek werd officieel door het Nuenense gemeentebestuur de “Willem-Hikspoors” brug vernoemd. Burgemeester H. Terwisse onthulde met familieleden de nieuwe plaat op de brug, welke alleen afwijkt in datum, en het woord mof is vervangen door vijand.

Op 21 september 1984 wordt de Soeterbeeksebrug omgedoopt tot de Willem-Hikspoorsbrug bij welke gelegenheid een nieuwe plaat op de brug wordt onthuld door burgemeester H. Terwisse van de gemeente Nuenen en Willy Hikspoors (kleinzoon van Willem Hikspoors)

Dit artikel is geschreven door Jos Thielemans en eerder verschenen in het boek “Van Hooidonk tot Soeterbeek; Nederwetten in woord en beeld in de 20e eeuw” (2005).