Het monument van de Brabantse Kloosterorden
Op 13 september 1987 werd in het Park in Nuenen het “Monument voor de Brabantse Kloosterorden” onthuld. Het was toen honderd jaar geleden, dat de eerste zeven zusters van het Gezelschap van Jezus, Maria en Jozef vanuit Den Bosch arriveerden om er het juist gereedgekomen Elizabeth-Gesticht te gaan bewonen en te beginnen met hun werkzaamheden in Nuenen.
Door het Gemeentebestuur van Nuenen c.a. werd ter gelegenheid van deze herdenking een comité in het leven geroepen om het honderdjarig bestaan van het klooster op feestelijke wijze luister bij te zetten.
Ter gelegenheid van de viering van het honderdjarig bestaan van het klooster organiseerde dit comité verschillende activiteiten:
-een “Open Dag”, georganiseerd door alle gebruikers van het klooster (zoals we die in het besluit van dit boek nog aan u zullen voorstellen);
-een historische expositie over 100 jaar klooster;
-een feestelijke reünie van alle nog in leven zijnde zusters, die ooit in het klooster gewoond hebben en in de Nuenense samenleving een taak vonden;
-en als hoogtepunt de onthulling van een blijvende herinnering aan het verblijf van de zusters in Nuenen, in de vorm van een monument in het Park.
Dit monument wil een blijk van waardering zijn voor het vele goede werk dat de zusters van J.M.J. voor Nuenen, maar ook dat de verschillende kloosterorden in het algemeen, voor Brabant hebben verricht op het gebied van het sociaal-cultureel en maatschappelijk leven.
“Dit zijn beslist geen loze woorden”, zo stelde het comité in zijn korte omschrijving van zijn doelstelling. “Om het werk van de verschillende klooster orden in Brabant op zijn waarde te kunnen schat ten, dient men zich de leefomstandigheden in deze streken, en niet in het minst in het Nuenen van honderd jaar geleden en in de eerste decennia van deze eeuw te realiseren.
De kloosterorden zijn in Brabant (maar ook elders) begonnen met de ergste nood te lenigen. Naast het hoognodige sociale werk zijn ze begonnen met het opzetten en organiseren van het onderwijs en de ziekenzorg: eerst op kleine schaal, later in grote scholen en ziekenhuizen.
Door het openstaan voor de noden die toen duidelijk in de samenleving aanwezig waren hebben de kloosterorden de sociale ontwikkeling van Brabant in gang gezet. Thans loopt hun werk ten einde, de gestelde doelen zijn veelal bereikt.
De leken zijn mondiger geworden en leken-organisaties hebben veel van de vroegere werkzaamheden van de kloosterorden overgenomen. Natuurlijk is dit een gezonde ontwikkeling. De kloosterorden bezinnen zich inmiddels op hun nieuwe taak, voor nu en in de toekomst.
Het is deze indrukwekkende (en nog te weinig onderkende) bijdrage aan de ontwikkeling van de Brabantse samenleving, die men in Nuenen met een blijvend gedenkteken heeft willen verzinnebeelden: een monument voor de Brabantse Kloosterorden, voor hun grote inzet.
Zo’n monument hoort naar de mening van het comité echt thuis in een vroegere plattelandsgemeente, waar de herinneringen aan voorbije tijden nog redelijk levendig aanwezig zijn.”
Moment tijdens de onthulling van het monument in het Park. Op de voorgrond van links naar rechts: de heren H. Sloots (voorzitter van het comité), burgemeester H. Terwisse, Commissaris van de Koningin F. Houben en de schepper van het monument T. Besemer.
Mede op advies van de Noord-Brabantse Kunst Stichting N.B.K.S. verzocht het comité “100 jaar Klooster Nuenen” aan de beeldend kunstenaar T.J. Besemer te Breda om een idee-schets te maken, waarin gestalte wordt gegeven aan het thema: de invloed van de kloosterorden op de sociaal-culturele ontwikkeling van Brabant gedurende de afgelopen eeuw.
Theo Besemer verbeeldde in zijn ontwerp het zware werk, dat in de loop der jaren door de kloosterorden werd verricht, door een massief brok graniet, dat omhooggehouden wordt door 50 ijle ranke staven.
Defilé van het gilde langs het Monument voor de Brabantse kloosterorden
Op 13 september werd het monument in het Park onthuld door de Commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant, mr. F.J.M. Houben. De viering van het 100-jarig bestaan van het Sint Elizabeth-Gesticht begon met een Eucharistieviering in de Clemenskerk in Nuenen, waarbij veel zusters aanwezig waren, die in het verleden in Nuenen werkzaam waren geweest. Celebrant tijdens de dienst was pastor Carel Swinkels.
De kerkdienst werd muzikaal opgeluisterd door Les Cornets de Nune Ville. In en rond de kerk was het een feestelijk weerzien van vele oude bekenden, een hernieuwde kennismaking die werd voortgezet tijdens de lunch in “De Vank”. Hier vond tevens een muzikaal optreden van het Gerwense Muziek korps plaats.
Om twee uur verzamelden genodigden en belangstellenden zich in het Park.
De Commissaris van de Koningin werd van “De Vank” naar het Park begeleid door de Nuenense gilden, waarna de officiële onthulling van het monument volgde.
Brassband “De Vooruitgang” verzorgde de inleidende muziek en na toespraken van burgemeester en Commissaris werd de gedenkplaat bij het monument door laatstgenoemde onthuld.
De aanwezige gilden brachten hierop de gebruikelijke vendelgroet, waarna de genodigden zich naar de klooster begaven voor de ontvangst.
Het monument voor de Brabantse Kloosterorden in het Park te Nuenen. Het monument werd op 13 september 1987 onthuld door de Commissaris der Koningin Mr. F. Houben.
In het klooster waren op 12 en 13 september de verschillende instellingen en verenigingen actief tijdens “Open Dagen”. Er waren diverse exposities te bewonderen, terwijl er doorlopend demonstraties werden verzorgd van ballet, muziek en toneel.
Veel Nuenenaren maakten van de gelegenheid gebruik om nog eens de hand te drukken van zusters die zij in het verleden, vaak nog als kind op de “school van de zusters”, hadden meegemaakt. Verdwenen waren de meeste zwarte habijten en kappen en sluiers uit vroeger dagen: gebleven waren echter de gezamenlijke herinneringen, die vaak met veel uitingen van hilariteit opnieuw werden opgehaald.
“Honderd jaar Klooster in Nuenen”: een terecht eerbewijs aan het werk van de zusters van J.M.J. in het vroegere Nuenen!
Dit artikel is geschreven door Nico Nagtegaal en Harry Smits en eerder verschenen in het boek “Dwèrs door Nuenens verleden”, herinneringen aan het oude Nuenen, Gerwen en Nederwetten (1991).