Stal de Linde Gerwen

Stal De Linde in Gerwen van familie Smits

In gesprek met Martien Smits over Stal De Linde en de veulenkeuringen in Gerwen.

Het 60-jarig jubileum, 1961-2021.

 Al 60 jaar worden er in Gerwen keuringen gehouden van veulens van het ras “Brabants Trekpaard”, zowel voor merrie- en hengstenveulens als hengsten met nakomelingen.  Hoe is dat zo gekomen?

Dit jaar 2021 is het diamanten jubileum, maar vanwege de Coronapandemie is er nauwelijks ruimte voor uitbundig feestvieren.

Jan Smits

Degene die hiermee begon is Jan Smits. Jan komt al van jongs af aan in contact met de trekpaarden van zijn ouders. Hij is geboren in 1916 te Nuenen. Hij trouwt met Jo de Louw van het Langlaar te Gerwen. Ze gingen aan de Gerwenseweg wonen en exploiteerden daar hun café en zaal “De Linde”.  Ze kregen drie kinderen, allen zonen. Jan was van beroep caféhouder en voerman. Hij had twee paarden. Elke dag haalde hij melk bij de boerderijen op en bracht twee maal daags de melk naar Campina in Eindhoven. Jan Smits begon op 45-jarige leeftijd in 1961 met de keuringen in Gerwen. Maar hij had al veel vroeger de interesse voor het Brabants Trekpaard ontwikkeld. Op tienjarige leeftijd ging hij al met zijn vader mee naar een nationale keuring. Op zeer jeugdige leeftijd kocht hij zijn eerste paard. Het eerste paard, zo vertelt zoon Martien, kocht zijn vader voor 250 gulden. Door omstandigheden kon hij dat paard een half jaar later voor het driedubbele verkopen. En zo ontstond de smaak voor de paardenhandel. Het tweede paard (Miranda) kon alleen gekocht worden met financiële steun van Martiens grootvader. Miranda was het allereerste paard van Jan dat aan keuringen meedeed.

Daarna fokte hijzelf paarden maar kocht er ook bij van derden. Het behalen van de nationale prijzen en soms ook van internationale was de bekroning van zijn werk en van zijn gezinsleden. Ook bekwaamde hij zich in het eenspan rijden en deed na enige tijd ook mee aan wedstrijden en,….. werd meteen al Brabants kampioen in 1957.

Jan op de bok met zesspan in 1982 op de Nationale Keuring in Den Bosch

In 1961, het beginjaar van de veulenkeuringen te Gerwen, werd het veulentje Tosca geboren. Bij de geboorte overleed het moederpaard Frida. Tosca zou de basis gaan vormen voor de uitbreiding van Stal De Linde. De naam van deze Stal komt van de in 1986 afgebroken ouderlijke woning/café De Linde. In het najaar van 1961 kan Jan al met drie veulens meedoen aan de veulenkeuring. In 1962 werd er nog een veulentje gekocht uit Groningen (Jacquelien van Cromstreyen), dit om de kwaliteit van het nageslacht op goed niveau te houden. Dit paard, Jacquelien van Cromstreyen, zou in 1969 regionaal kampioen en in 1970 zelfs nationaal kampioen worden. De inspanningen van de familie Smits werden beloond. Jan Smits heeft gedurende zijn leven (op een maand na 92 jaar oud) zo’n 70 jaar lang trekpaarden gehouden. Inmiddels was er ook al een stichting opgericht om de keuringen in Gerwen te kunnen houden (Stichting Centrale Veulenkeuring Gerwen). In het eerste bestuur nemen Wout van de Water als voorzitter, Harry van der Linden als secretaris/penningmeester, Jan Smits, Marinus Donkers uit Nuenen en Jos van Esch uit Nederwetten deel. Nadat Jan Smits en echtgenote Jo de Louw hun woning/café aan de Gerwenseweg verlaten, bouwen ze om de hoek in de Kerkakkers een nieuwe woning waar ook ruim voldoende grond bij ligt voor hun paarden. Deze woning aan de Kerkakkers wordt vanaf 1986 bewoond door hun jongste zoon Martien, met echtgenote Ine en hun twee kinderen.

Voor meer informatie over Jan Smits met zijn gezinsleden bezig met de paarden zie website: www.staldelinde.nl

In 1982 wordt Jan door het bestuur van de ‘Koninklijke Vereniging Het Nederlandse Trekpaard en Haflinger’ (KVTH) uitgeroepen tot ‘paardenman van de eeuw’. In 1987 wordt hij onderscheiden met een medaille in zilver verbonden aan de orde van Oranje-Nassau.

Bij het 30-jarig jubileum van de veulenkeuringen in Gerwen werd op 3 november 1990 het levensgrote bronzen trekpaard onthuld op het grasveld voor de oude St. Clemenskerk in Gerwen. Jan Smits was ook hiervoor de initiatiefnemer. Het beeld is ontworpen door Anton Grassens uit Gemert, naar het beeld van het ideale paard met een schofthoogte van 1,80 m. Het beeld is in Asten gegoten. Om de kosten voor het beeld (fl. 90.000) gefinancierd te krijgen werd er o.a. een kunststof miniatuur beeldje uitgebracht dat gretig aftrek vond onder de liefhebbers. Maar het grote geld werd door organisaties bijeen gebracht die als sponsoren optraden. De gemeente Nuenen c.a. stelde de grond beschikbaar.

Als eerbetoon aan het 50-jarig jubileum van de veulenkeuringen in Gerwen werd in 2011 een boek uitgegeven door de Stichting Centrale Veulenkeuring Gerwen, geschreven door de werkgroep waarin Martien Smits en Jos Thielemans deelnamen (ISBN 978-90-9026049-5). Hierin worden de jaarlijkse veulenkeuringen gedetailleerd beschreven.

In die vijftig jaren werden er zo’n 6.000 veulens gekeurd op de Gerwense keuringen.

Op 27 november 2008 komt Jan Smits op 91-jarige leeftijd te overlijden. Jan was mede-oprichter van de Stichting Centrale Veulenkeuring Gerwen in 1960, en was van 1961 tot 1995 hiervan bestuurslid.

Familie

De ouders van Jan Smits waren Johannes Smits, geboren te Veghel, en Maria Mezenberg, geboren te Boekel in 1878, beiden werkzaam op het boerenbedrijf. Zij hadden al trekpaarden op hun boerenbedrijf. Dat was toen heel gewoon in een tijd dat een tractor nog niet bestond en later nog geen gemeengoed was. De basis voor de uitgegroeide hobby van Jan Smits jr. is hier ontstaan.

Stal De Linde

De familie Smits fokt zelf paarden maar koopt er ook bij derden. De fokkerij kreeg de naam Stal De Linde.

Martien Smits is de huidige eigenaar van de Stal De Linde, geen onbekende naam in de paardenwereld van het Brabants Trekpaardenras.

De naamgeving komt van het café – zaalcomplex ‘De Linde’ te Gerwen dat door zijn ouders werd geëxploiteerd.

Hij heeft de ‘stal’ overgenomen van zijn vader in 1997.

Stal De Linde heeft vele kampioenen opgeleverd op keuringen, zoals:

= 1970 nationaal kampioen: Jacquelien van Cromstreyen

= 1980 nationaal kampioen: Vera

= 1990 nationaal kampioen: Gina De Pontailles

= 2000 nationaal kampioen: Loes van ’t Loo

Dit laatste paard werd als driejarige merrie in Zijtaart gekocht. Bij thuiskomst in Gerwen werd het door Martien en Jan trots aan moeder geshowd. Moeder zat toen al in een rolstoel en had haar twijfels over dit paard (‘Is ze wel vrouwelijk genoeg’, was haar commentaar) maar pa Smits reageerde dat dit wel goed zou komen. En inderdaad. Want in de jaren erna vanaf 1995 tot en met 2000 kon Loes van ’t Loo mee naar de keuringen. Zo ook in het jaar 2000. Toen werden er ook keuringen in Den Bosch gehouden. Op donderdag werd afgereisd naar Den Bosch voor deel te nemen aan de nationale keuringen op vrijdag. Dat werd feest want Loes van ’t Loo won de eerste prijs. Pa Smits belt gauw naar huis zodat de verpleegster het goede nieuws aan zijn vrouw kon vertellen. Bij thuiskomst in De Akkers te Nuenen bleek moeder te zijn overleden vlak nadat zij het goede nieuws had vernomen.

In het boek ter gelegenheid van het 100-jarige bestaan van de KVTH in 2014 wordt onder de Afdeling Noord-Brabant geschreven bij de fokstallen:

“Wat fokstallen betreft, moeten we als eerste noemen die van STAL UIT DE LINDE, opgezet door J.M. Smits en uitgebouwd door gebr. Smits te Gerwen. Op hun conto werden vier nationale kampioenmerries geschreven en daarbij nog vaker reservekampioenes. Hun fokstal is nog steeds groot, goed en springlevend”.

Martien Smits

De jongste zoon van Jan Smits jr. en Jo de Louw is Martien, die in 1950 in Gerwen is geboren en heeft alle activiteiten rondom het gebeuren van veulenkeuringen van jongs af aan kunnen meemaken. En zo groeide bij hem spelenderwijze het gevoel om met paarden om te gaan. Martien heeft inzet en inspiratie voor paarden niet van een vreemde.

In 1977 trouwt Martien met Ine van Spreuwel en ze krijgen 2 dochters, Linda en Jenny.

Evenals Martien heeft Ine ook de interesse en inzet voor paarden. Naast 1977, hun huwelijksjaar, was 1976 voor Martien en Ine ook een bijzonder jaar. Immers Martien startte met een broer het bedrijf ISORAMA (glasbedrijf). Maar ondanks het gezin en het bedrijf bleef er altijd tijd voor de paarden. Het bedrijf ISORAMA werd vanaf 1978 verplaatst naar Eeneind. In 1986 wordt het bedrijf echter weer gevestigd in Gerwen aan de Kerkakkers. Hier blijven Martien en Ine tot 2012 het bedrijf voeren, waarna het wordt voortgezet door schoonzoon Rein Coolen en dochter Jenny.

Na het overlijden van Jan Smits in 2008 neemt zijn zoon Martien zijn plaats in het bestuur van de Stichting Centrale Veulenkeuring Gerwen over als vice voorzitter. Martien was al vanaf 1995 bestuurslid. In 2021 wordt het bestuur gevormd door Wim Raaijmakers, Martien Smits, Theo Manders, Willy Leenders, Christiaan Rovers, Harrie Bakermans en Marino Wijlaars.

Martien met zijn paarden op de Nationale Keuring in 2004 in Den Bosch

Wie kijkt hier het meest trots? Martien, dochter Jenny of het winnend paard Girma Uit De Linde in 2017 in Gerwen (kampioen driejarigen)

Bierwagen van Bavaria

In 1973, toen Jan Smits zijn café wilde verhuren omdat hij met zijn vrouw Jo in de Kerkakkers ging bouwen, was brouwerij Bavaria geïnteresseerd in het pand. Bavaria had toen al twee jaar de bekende bierwagen (zie foto) maar miste nog de benodigde trekpaarden. Zo was het contact met Bavaria gelegd en mocht Jan Smits in 1973 met twee paarden de ‘bierwagen’ trekken. En al spoedig was het enthousiasme en bekijks zo groot dat er met vier paarden getrokken mocht worden, en later met zes. En inmiddels waren dit de eigen paarden van ‘Stal De Linde’. Nu in het jaar 2021 wordt de bierwagen van Bavaria al 48 jaar door de familie Smits getrokken: acht jaar onder leiding van pa Jan en maar liefst 40 jaar onder leiding van Martien.

Bij diverse feestelijkheden wordt de bierwagen door de familie Smits, met name door Martien, rondgereden. In 1998 wordt ter herinnering aan de 100^e inhuldigingsverjaardag van koningin Wilhelmina (na 1948 prinses Wilhelmina) de bierwagen bij paleis ’t Loo in Apeldoorn rondgereden. De wagen werd opgewacht door prinses Margriet.

De bierwagen met de trekpaarden van de familie Smits worden met de carnavalsdagen en ook bij andere evenementen van stal gehaald.

Brabants Trekpaard

In Nederland worden er zo’n 300 veulens per jaar geboren onder zo’n duizendtal fokkers. Een trekpaard wordt gemiddeld 15/16 jaren oud. Het ras Brabants Trekpaard is genoemd naar de streek waar het oorspronkelijk werd gefokt (Belgisch Brabant). Het zijn zware paarden, die vroeger vooral als trekkrachten werden gebruikt. Te denken valt aan het trekken van postkoetsen, werkpaard op landerijen en in de bosbouw (vervoer van gekapte bomen).

Het Brabants Trekpaard heeft een sterk en grof geraamte met een behoorlijk grote spierontwikkeling. Het paard heeft een korte rug en een ronde brede borst en een breed aangezette hals. Typisch voor dit paard is het beharing aan zijn benen (zgn. ‘behang’)  en de korte staart. In Nederland is er voor deze paarden een stamboekvereniging ‘Koninklijke Vereniging Het Nederlandse Trekpaard en Haflinger’ genaamd.

Tekst: Ruud Bovens

Foto’s: Martien Smits.

.