Nuenen Gerwen en Nederwetten in 1832.
Op 1 oktober 1832 trad in Nederland het Kadaster in werking. In deze administratie werden onroerende goederen geregistreerd, met als doel rechtvaardige belastingen te heffen. In de voorafgaande jaren werd deze administratie naar Frans model ingericht en werden enkele belangrijke werkzaamheden uitgevoerd. Het meest lastige en tijdrovende karwei was het opmeten van alle stukken grond en alle waterpartijen, zeker gezien de hulpmiddelen die daar bij werden gebruikt.
Het opmeten werd door de Overheid opgedragen aan een Landmeter. Deze Landmeter was verantwoordelijk voor het opmeten van een of meerdere gemeenten. De meting begon met het vaststellen van de gemeentegrenzen. Daartoe overlegde de landmeter samen met de burgemeesters van de op te meten gemeente en die van de aangrenzende gemeenten over de gemeentegrens. Gedrieën bepaalden zij de grenzen, die daarna werden bekrachtigd door de Overheid.
De gemeente Nuenen Gerwen en Nederwetten is opgemeten door de Landmeter der 1e Klasse P.W. Bijnen.
De familie Bijnen heeft meerdere landmeters voortgebracht, die in heel Nederland metingen hebben uitgevoerd.
De metingen werden verricht met weldoordachte instrumenten. Het meest ingenieuze instrument was de Hollandsche Cirkel, waarmee hoeken zeer nauwkeurig konden worden bepaald. Op het Internet zijn hierover tal van interessante artikelen te vinden.
Op onderstaande afbeelding zie je de Landmeter en zijn assistent(en) bezig met hun dagelijks werk.
De Landmeter en zijn gereedschap.
Het is verbazingwekkend hoe met deze, naar hedendaagse begrippen primitieve middelen toch een behoorlijke nauwkeurigheid werd bereikt.
Heel Nederland moest worden opgemeten en getekend, daarvoor waren honderden landmeters nodig. Om dit alles in goede banen te leiden waren (zoals het boek aangeeft) Wetten, Decreten, Reglementen, Instructieën en Decisiën onmisbaar.
“Handleiding” Kadaster uit 1813.
Afhankelijk van de oppervlakte werd een gemeente opgedeeld in een aantal secties. Aan de hand van de metingen van de Landmeter, werden kaarten getekend, de Minuutplannen (MP), één of meerdere per sectie, afhankelijk van de grootte.
Deze kaarten werden van achter het bureau gecontroleerd op nauwkeurigheid door de Ingenieur Verificateur. Deze trok controlelijnen over de getekende bladen, zodat er snijpunten ontstonden met de getekende percelen. De afstanden tussen de snijpunten en de hoeken werden berekend en vergeleken met de meetwaarden van de Landmeter. Bij onacceptabele afwijkingen moest er opnieuw worden getekend. Soms zijn deze lijnen (in rood getekend) nog zichtbaar op de kaarten.
Minuutplan van Nuenen sectie E blad 1.
In totaal zijn er 15 Minuutplan kaarten getekend, 2 voor Nuenen (sectie E), 3 voor Gerwen (sectie B), 4 voor Nederwetten (sectie A), 2 voor Opwetten (sectie D) en nog 4 kaarten voor Vaarle (sectie C).
Bovendien werd er een Verzamelingskaart getekend, een soort samenvatting van alle getekende kaarten. Op deze kaart staan de grenzen aangegeven van de gemeente als geheel ten opzichte van de aangrenzende gemeenten en de grenzen tussen de verschillende secties en bladen.
Kadaster Verzamelingskaart van 1832 van de gemeente Nuenen Gerwen en Nederwetten.
Ook zien we op deze authentieke kaart uit 1832 het Wilhelminakanaal ingetekend, dit kanaal werd echter pas rond 1920 gerealiseerd. Nu zouden wij eerst een kopietje hebben gemaakt, maar dat was in die tijd niet mogelijk, jammer.
Naast de getekende kaarten werd eenmalig een lijst van eigenaren opgesteld, de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafels (OAT). ). Bovendien werd aan de hand van het soort perceel, de grootte ervan en de klassering, de verschuldigde belasting vastgesteld.
Blad 1 van de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel van de Sectie A van Nederwetten.
Op deze manier werd de startsituatie in 1832 vastgelegd. Daarna kreeg iedere eigenaar van een of meerdere percelen een uniek artikelnummer in een legger, waarin zijn bezittingen werden opgetekend, de Perceelsgewijze Kadastrale Legger (PKL).
Artikel blad uit de Perceelsgewijze Kadastrale Legger (PKL) van Gerrit Peter van der Aa, Landbouwer uit Nuenen, Artikelnummer 2.
Alle perceelwijzigingen, samenvoeging en deling, sinds 1832 werden op deze wijze geregistreerd, nieuwe eigenaren werden steeds aan deze legger toegevoegd. Deze administratie, weliswaar geautomatiseerd, wordt tot op de dag van vandaag gebruikt.
De Werkgroep Historische Geografie heeft aan de hand van de Kadaster administratie van 1832 een interactieve digitale kaart van Nuenen Gerwen en Nederwetten gemaakt. Deze kaart is te bekijken door op onderstaande knop te klikken.