De Schoteldonkse Hoeve in Nederwetten

Het huidige pand Hoekstraat 1 in Nederwetten is als boerderij rond 1860 gebouwd op de fundamenten van de oude Schoteldonkse Hoeve.

tekst: Roland van Pareren

De boerderij van Jos Sengers gebouwd rond 1860 op de fundamenten van de Schoteldonkse Hoeve [foto: Roland van Pareren, januari 2017]

De Schuytel-, Schuttel- of Schoteldonkse Hoeve is opgericht door de priorij van Hooidonk, het klooster dat in 1146 is gesticht. Deze priorij had meerdere hoeven in bezit. De hoeve Ten Hout, later de Bloemhoeve genoemd, en de hoeve op het terrein van de priorij op Hooidonk. Aangezien na de Vrede van Münster in 1648 de katholieke godsdienst in deze contreien is verboden, is het klooster in 1650 door de Staten-Generaal geconfisceerd. Dat betekent dat de priorij en alle eigendommen, waaronder de Schoteldonkse Hoeve, in het bezit komen van de Staten-Generaal.

De Schoteldonkse Hoeve wordt in 1668 door Izaak Battum als rentmeester van de geestelijke goederen in Peelland namens de staat verkocht aan een van de voorzaten van mr. Jeremias Storm van ’s Gravensande, schepen-president en ontvanger-generaal van ’s-Hertogenbosch. Storm zelf is eigenaar van de Schoteldonkse Hoeve in 1753.

Complex Schoteldonk
Het gebied Schoteldonk komt voor in het huisarchief van de heren van Helmond in 1406 als Scoteldonc en in 1498 als Schoeyteldonc. Het complex wordt omschreven als ‘huys, hof, lant ende groese alles aen maelcanderen slans hoeve genompt Scheuyteldonck’. De hoeve is gelegen op een hoogte nabij een zeer laag gebied, waar de Spektseloop of Hooidonkse Beek stroomt. De betekenis van schoot kan dan in verband worden gebracht met hoger gelegen land ten opzichte van een depressie, een laagte in een ander reliëf, in hoekvorm naar voren springend. Dat komt overeen met de plaatselijke ligging. Een andere betekenis van Schoteldonk of Schutteldonk zou kunnen zijn een plaats waar vee wordt ‘geschut’, bijeengedreven en ingesloten.

 De Schoteldonkse Hoeve anno 2017 [foto: Roland van Pareren]

Adres  
Op de kadasterkaart van 1832 is het perceel van de Schoteldonkse Hoeve aangegeven als sectie A (Nederwetten) nummer 519. In de loop van de jaren heeft het pand verschillende adressen gehad. In 1920 is het adres A 77. Als per 1 april 1956 de officiële straatnamen zijn ingevoerd en de huizen per straat zijn genummerd, krijgt de boerderij het adres Hoekstraat 3. In 1976 wordt het huisnummer veranderd in nummer 1.

De locatie van de Schoteldonkse Hoeve op de kadasterkaart van 1832

Willem Sengers 
Bekend is dat Willem Sengers met zijn vrouw Christina Arts de Schoteldonkse Hoeve bewoont. Hij is landbouwer van beroep, maar is daarnaast ook plaatselijk actief als lid van het armbestuur en als beheerder van de dorpsfinanciën. In 1798 wordt hij gekozen als lid van de gemeenteraad van Nederwetten en een jaar later wordt hij aangesteld als president-schepen tevens loco-schout. Als per 1 januari 1810 Nederwetten fuseert met Eckart wordt Willem Sengers benoemd tot burgemeester (maire) van de gemeente Nederwetten-Eckart. Hij vervult deze taak tot aan zijn overlijden op 9 november 1815.

Zijn zoon Josephus (Jos) heeft rond 1860 de Schoteldonkse Hoeve gesloopt en op de fundamenten een nieuwe boerderij gebouwd.

De boerderij is later overgenomen door Cornelis van de Rijt die is getrouwd met de dochter van Jos Sengers. In 1877 wordt Hendrikus Renders eigenaar, opgevolgd door zijn zoon Cornelis. Als Frans Saris de boerderij in 1972 van zijn vader Arnold overneemt, begint hij er een hoveniersbedrijf en bloemisterij. Tegenwoordig is de boerderij opgesplitst in twee woningen.

Willem Sengers tekent als burgemeester
(maire) van de gemeente Nederwetten-Eckart

Café                                                                                                                           
In 1872 is in de boerderij de herberg van Filo Verhoeven gevestigd. Omdat Verhoeven niet als eigenaar van de boerderij in de registers voorkomt, moet worden aangenomen dat hij het pand huurt. Hij staat namelijk wel op het adres ingeschreven in het bevolkingsregister als bewoner van het pand. Vroeger komt het vaak voor dat in boerderijen ook café’s zijn gehuisvest. In het café van Filo Verhoeven vindt op 29 februari 1872 de openbare verkoop plaats van het voormalige raadhuis van de gemeente Nederwetten dat na de opheffing van de gemeente als school heeft dienst gedaan.

Vincent van Gogh schilderde de Schoteldonkse Hoeve  
Tot nu toe is van de Nuenense periode van Vincent van Gogh slechts één schilderij met als locatie Nederwetten bekend. Dat is het schilderij ‘Populierenlaan in de herfst’ (JH 522).

Het schilderij bekend als ‘Populierenlaan in de herfst’ (JH 522)

Aangenomen wordt dat de populierenlaan op het schilderij de huidige weg Eikelkampen is met aan het eind de zijgevel van de boerderij, nu bekend als Hoekstraat 1.

Op de voorgrond het bruggetje over de Hooidonkse Beek. De vrouw op het schilderij is tot op heden onbekend. De boerderij, gebouwd op de fundament van de Schoteldonkse Hoeve, was ten tijde van Vincent van Gogh eigendom van Hendrikus Renders.

De zijgevel van de boerderij, in 1884 door Vincent van Gogh geschilderd
[foto: Roland van Pareren, januari 2017]

De Schoteldonkse Hoeve, het enige bekende schildersobject van Vincent van Gogh in Nederwetten, Drijehornickels april 2017, lees meer