Sint Andrieskerk (1964 – 2003)
Nieuwe kerk in nieuwe parochie in Nuenen
Vanwege de grote uitbreidingsplannen van Nuenen in de jaren zestig van de vorige eeuw was het plan om een nieuwe parochie te stichten met ook een nieuwe kerk. De nieuwe kerk zou aan de Jacob Catsstraat gebouwd worden. De kerk werd gewijd aan de heilige Andreas (*), en is in 1964 in gebruik genomen.
Deze Andrieskerk was qua stijl een typisch voorbeeld van de Bossche School. Het ontwerp is van architect Jan de Jong uit Schaijk, die één van de voornaamste leerlingen was van monnik en architect Dom Hans van der Laan. Het belangrijkste kenmerk van deze stijl is de toepassing van een strikt verhoudingensysteem bij de bouw, gebaseerd op het zo geheten plastisch getal. Van der Laan zocht naar de basis van essentiële kenmerken van de architectuur, een harmonische ruimte scheppen voor de innerlijke beleving van mensen; een ruimte die hun samenhang in alle verscheidenheid bevestigt. Een ruimte voor bezinning en met het dicht bij de mensen staan. Dit alles paste naadloos bij de stijl van kerkenbouw van de Bossche School en dus bij De Jong en dat was ook de kerkstijl die de bouwpastoor zocht. Zo werd de Andrieskerk een gebouw met grote monumentale uitnodigende deuren, laag bij de grond, tussen de mensen en hun huizen. Een gebouw met weinig versieringen, maar met veel daglicht uit hooggeplaatste ramen.
Interieur van de Andrieskerk
De kerk bestond uit drie aparte ruimten. Rond de eigenlijke kerkruimte liep links en rechts een gang. In de rechter gang stond het sacramentsaltaar, in de linker de biechtstoel en vooraan was de ingang naar de crypte en de sacristie. Tevens was daar een achterin/-uitgang naar de pastorie. In het gebouw stonden vier grote rechthoekige pilaren, zodat de ruimte daartussen ervaren werd als een apart geheel. Vanuit de hoofdingang had men direct zicht op het altaar. Door het sacramentsaltaar, de biechtstoelen en de doopkapel in de zijgangen en/of in het voorportaal te plaatsen, zouden de kerkbezoekers niet afgeleid worden van het essentiële van de eucharistieviering. De kerkruimte had oorspronkelijk bovenin grote ramen met helder glas. Maar vanwege een storende lichtinval tijdens de zondagochtendvieringen werden er glas-in-lood voorzetramen geplaatst.
In het ruime voorportaal was een verdiepte dooptuin. Achter het priesterkoor was een verlaagd aangelegde crypte. Deze crypte heeft dienst gedaan als ‘dagkerk’ voor kleine groepen kerkbezoekers tot maximaal 160 personen. Door de grote openingen in de wanden werd deze crypte toch niet geheel afgescheiden van de hoofdkerk en bleef daarmee in verbinding. De crypte was geïnspireerd op vroegere grafkerken. Ze ligt ongeveer 1.20 m. beneden de begane grond. De bovenverdieping van de crypte bevatte de sacristie en een parochiezaal.
Noord-westhoek met een kleine rechthoekige toren
17 juli 1964, achter de microfoon Wim Jansen, voorzitter van de Parochieraad, helemaal rechts Mgr. Bekkers en pastoor Jan van Oosterhout
Met de bouw van de kerk werd op 27 december 1963 gestart. De eerste steenlegging vond op 15 augustus 1963 plaats, terwijl de kerk gereed kwam in 1964. Op 17 juli 1964 werd de kerk geconsacreerd door Mgr. Bekkers. De kerk bood plaats aan 800 gelovigen, een aantal dat gebaseerd was op een toekomstige parochie van 6000 parochieleden. Die zijn er echter nooit gekomen omdat de gemeente Nuenen c.a. besloot om de uitbreiding toch niet in het westen, maar in zuidelijke en oostelijke richting te laten plaatsvinden. Het was daarom nog wel even wennen in de nieuwe grote kerk. Het was een grote, maar ook eenvoudige ruimte met een minimum aan afleidende versieringen, dit alles volgens de Bossche School stijl.
Een uitzondering hierop was het drieluik van Hugo Brouwer, dat op verzoek van pastoor Jan van Oosterhout boven het hoofdaltaar werd opgehangen (zie hierna).
In 1968, enkele jaren na de ingebruikneming, moest vlak voor Pasen de kerk weer voor een tijd gesloten worden. Gebleken was immers dat er in de bouw een steensoort was verwerkt die na verloop van tijd niet bestand zou zijn tegen de hoge druk die gedragen moest worden. Uit veiligheidsoverwegingen werden de vier grote pilaren en enkele dragende muren vervangen. Gedurende deze tijd van verbetering van de bouwstructuur vonden de vieringen in parochiehuis De Vank plaats.
Bouwpastoor
Johannes Franciscus Maria (Jan) van Oosterhout is in 1923 in Tilburg geboren. Hij volgde het seminarie in Haaren en werd in 1949 tot priester gewijd. Zowel in Mierlo-Hout als in Eindhoven-Strijp (parochie H. Theresia) was hij een aantal jaren kapelaan. Daarna werd hij benoemd tot rector van het klooster Koningshof in Veldhoven. Hij was daarnaast ook godsdienstleraar aan de PABO in Eindhoven. In 1961 werd hij benoemd tot bouwpastoor en eerste pastoor van de nieuw gestichte parochie Sint-Andries in Nuenen. Hij was toen 38 jaar en begon vol energie aan zijn functie van bouwpastoor van de nieuwe parochie.
Het drieluik van Hugo Brouwer
De Nuenense beeldend kunstenaar Hugo Brouwer maakte in 1973 een drieluik dat een plaats kreeg achter het altaar op het priesterkoor. Ondanks de symboliek die erin verwerkt was, spraken de “schreeuwende kleuren” en de naakte figuren velen niet aan. Daarom werd het drieluik in 1984 van zijn prominente plaats weggehaald. In 1986 werd het drieluik weer opgehangen maar nu tegen de zijmuur ter hoogte van het sacramentsaltaar. Om die plaats weer op te vullen werd door een voormalige parochiaan een ontwerp gemaakt gebaseerd op een kruis met van links naar rechts: annunciatie, kerstgebeuren, verrezen Christus, Jezus met moeder en kind, kruisiging en onder vrouwen bij het graf van Jezus. Dit werd vervolgens als een rustgevende textielcreatie uitgevoerd door een groep parochianen en kreeg veel waardering.
Na 25 jaren
In het weekend van 19 oktober 1986 werd het vijfentwintigjarig bestaan van de kerk gevierd. Tegelijkertijd vierde pastoor Jan van Oosterhout zijn zilveren jubileum als pastoor van de Sint-Andriesparochie. Ook na deze 25 jaar waren er nog weinig versieringen en kunstwerken in de kerk.
De volgende jaren
In 1992 ging pastoor Van Oosterhout met emeritaat maar bleef nog tot 1995 in de pastorie wonen. Daarna verhuisde hij naar een aanleunwoning in het zorgcentrum De Akkers. Zolang hij kon, bleef hij eucharistievieringen doen. Dat deed hij tot 2001.
Op 13 september 1999 vierde hij temidden van zijn parochianen zijn gouden priesterfeest.
Mariabeeldje en Kruisweg
Onder de toren in de Mariakapel stond een houten Madonnabeeldje van Franse afkomst, vermoedelijk Bretons, uit de 17e eeuw. De kruisweg, afkomstig uit de kapel van het klooster van de congregatie JMJ en geplaatst in 1977, bestaat uit geglazuurde tegels in opaline glas. Deze kruisweg was in 1957 gemaakt door Max Weiss te Roermond uit de school van Charles Eijck.
Interieur
Boven het sacramentsaltaar aan de muur hing een kruisbeeld, waarvan het corpus dateert uit de 17e eeuw en afkomstig is uit Verona. Achter in de kerk hing aan de muur een byzantijns kruis. Het geschilderde drieluik was van Hugo Brouwer uit 1973 (zie hiervoor) en van hem was ook de kerstgroep, die hij oorspronkelijk maakte voor de kapel van het Klooster. De kerstgroep werd in 1977 naar de Andrieskerk overgebracht. Achter in de kerk tegen de zijmuur stond onder een eenvoudige baldakijn een houten beeldje van de Heilige Andries. Dit beeldje is neogotisch en vermoedelijk gemaakt rond 1880. Aan de pilaren voor het altaar stonden op consolen de beelden van de Heilige Petrus met de sleutel en de Heilige Paulus met het zwaard. Verder was er nog het beeld van de Heilige Maria. Deze houten gepolychromeerde beelden zijn gesneden in moderne barokstijl en vervaardigd door beeldhouwer Lois Feichter te St. Vigel/Enneberg in Tirol (Italië). Ze zijn een geschenk van een parochiaan en dateren uit 1987 en 1988.
Vanuit de zij-ingang had men zicht op de credenstafel
Briefkaartschets van het interieur van de Andrieskerk
Bij de ingebruikneming van de kerk werden geschenken aangeboden die waren bijeengebracht door de opbrengsten van allerlei acties en activiteiten van de parochianen. Zo bood de burgemeester en tevens voorzitter van de feestcommissie, jhr. mr. J. Smits van Oyen, een geldbedrag aan waarmee het kruis in de crypte kon worden aangeschaft. Ook de voorzitter van het Aktie-comité bood in de vorm van een oorkonde het orgel aan.
Einde Andriesparochie en Andrieskerk
In 1997 werden, op verzoek van het bisdom, de twee Nuenense parochies Heilige-Clemens en Sint-Andries samengevoegd tot de “Parochie Nuenen”. In december 2003 werden de laatste vieringen in de Andrieskerk gehouden; op 31 december de allerlaatste. Er is nog geprobeerd om een herbestemming voor het kerkgebouw te vinden maar dat is niet gelukt. Het gebouw is in augustus 2007 gesloopt om plaats te maken voor de Brede School (BS) De Dassenburcht, met daarboven appartementen. Een beeld van Sint-Andries, gemaakt door de Waalrese beeldhouwer René Coolen, is op 27 november 2005 als herinnering aan de voormalige Andriesparochie geplaatst in de Heilige-Clemenskerk.
Straatnaam
Toen in 1970 woningen aan het plein voor de Andrieskerk werden gebouwd, kreeg het kerkplein een officiële straatnaam. Bij besluit van de gemeenteraad van 24 juni 1971 werd de naam Andriesplein vastgesteld. Ook de stichter van de Andrieskerk en –parochie is in een straatnaam vernoemd. De naam Jan van Oosterhouthof is door burgemeester en wethouders op 16 juni 2009 officieel vastgesteld. Als onderschrift op het straatnaambord staat:
Bouwpastoor van de Andrieskerk, 1964-1992
De Andrieskerk stond op deze locatie van 1964 tot 2007.
(*) Heilige Andreas
In het kerkelijke jaar wordt op 30 november het feest gevierd van de heilige Andreas, apostel, zoon van Jona en broer van Petrus. Hij was afkomstig uit Behsaida. Met Johannes was hij de eerste die zich bij Jezus aansloot. Later werd hij, samen met Petrus, blijvend in Jezus’ gezelschap opgenomen. Na de dood van Jezus zou hij hebben gepredikt aan de Donau, in Epirus en Tracië. De laatste dagen van zijn leven predikte hij twee dagen lang, staande in een olijfboom, voor duizenden mensen. Volgens de overlevering stierf hij op 30 november van het jaar 60 in Patras in Achaja.
De attributen waarmee Andreas wordt afgebeeld zijn een schriftrol of een boek, een vis, visnet of het X-vormige Andreaskruis.
Zie ook op onze website onder ‘Terugbeeld’ nummer 09: Sint Andrieskerk.
Oorspronkelijke tekst van Nico Nagtegaal, augustus 1989, aangevuld en bewerkt door Jan Cunnen en Ruud Bovens, februari 2021.
Foto’s van Jan Cunnen.